Inwazje pasożytnicze kojarzymy głównie z przewodem pokarmowym, ale coraz częściej robaki żerują również w płucach, układzie krwionośnym oraz tkankach podskórnych.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym są nicienie skórne i w jaki sposób różnią się od pasożytów przewodu pokarmowego.
- Jak przebiega cykl życiowy nicienia skórnego Dirofilaria repens i w jaki sposób dochodzi do zakażenia.
- Jakie objawy mogą wskazywać na dirofilariozę u psów, kotów i ludzi.
- Jakie gatunki nicieni skórnych występują w Europie i które z nich są najbardziej niebezpieczne.
- Dlaczego zmiany klimatyczne sprzyjają rozprzestrzenianiu się nicieni w Polsce.
- Jak chronić zwierzęta przed zakażeniem – jakie znaczenie mają repelenty i regularne odrobaczanie.
Czym są nicienie skórne?
Nicienie skórne to pasożyty z grupy nicieni (Nematoda), które bytują w tkance podskórnej swoich żywicieli. W odróżnieniu od większości znanych pasożytów przewodu pokarmowego, te mikroskopijne lub kilkucentymetrowe robaki żyją w warstwach skóry, gdzie mogą powodować stan zapalny, powstawanie guzków, świąd lub obrzęk. Ich cykl życiowy często związany jest z obecnością żywiciela pośredniego – najczęściej owada ssącego krew, takiego jak komar czy meszka. Z tego względu zakażenia częściej obserwuje się w okresach ciepłych, sprzyjających aktywności owadów.
W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby przypadków inwazji nicieni skórnych zarówno u zwierząt, jak i u ludzi, co wiąże się m.in. ze zmianami klimatycznymi i migracją pasożytów do nowych obszarów Europy, w tym także do Polski.
Dirofilaria repens – najczęstszy nicień skórny
Przedstawicielem nicieni skórnych jest Dirofilaria repens, a wywoływana przez pasożyta dirofilarioza podskórna stanowi duże zagrożenie nie tylko dla naszych pupili, ale i dla nas samych.
Dirofilaria repens osiąga długość 7-12 cm, żerując w tkance podskórnej żywiciela ostatecznego, którym może być pies lub kot, ale również człowiek. Jest spokrewniona z nicieniem sercowym (Dirofilaria immitis), stąd ich cykle rozwojowe i obszary występowania są bardzo podobne.
Do zarażenia dirofilarią dochodzi w wyniku ukąszenia przez żywiciela pośredniego, czyli samicę komara. Owad, który ukąsił zarażone zwierzę, pobiera wraz z krwią larwy nicienia (mikrofilarie). W organizmie komara larwy rozwijają się, a następnie przedostają do jego narządów gębowych, by wraz ze śliną trafić do organizmu następnego żywiciela. Larwy dojrzewają w tkance podskórnej żywiciela ostatecznego. Dorosłe samice produkują nowe pokolenie mikrofilarii, które następnie zostają pobrane z krwią przez kolejnego komara.
Jak rozpoznać dirofilariozę?
Większość zarażeń u psów i kotów przebiega bezobjawowo. Inwazja może trwać nawet kilka lat, a w tym czasie u zwierzęcia pojawią się jedynie drobne, niezapalne guzki zlokalizowane w skórze różnych części ciała. Czasem, przy mocno nasilonych inwazjach, może dojść do ostrego zapalenia skóry.
W przypadku ludzi dirofilarioza podskórna objawia się w postaci podskórnych guzków różnej wielkości, czasem tkliwych, a czasem zupełnie bezbolesnych. Takie zmiany mogą się zmniejszać lub powiększać, niekiedy zmieniać lokalizację. W Polsce potwierdzono również obecność pasożyta pod spojówką ludzkiego oka.
Rodzaje nicieni skórnych
Choć Dirofilaria repens jest najczęściej diagnozowanym gatunkiem nicienia skórnego u psów i kotów w Europie, to nie jest jedynym przedstawicielem tej grupy pasożytów. Wyróżniamy również:
- Dirofilaria immitis – tzw. nicień sercowy, który oprócz układu krwionośnego może lokalnie występować w tkance podskórnej, powodując objawy podobne do D. repens.
- Onchocerca lupi – gatunek wywołujący onchocerkozę, atakujący tkanki wokół oczu, prowadząc do zapaleń i obrzęków. Pasożyt ten notowany jest głównie w rejonie Morza Śródziemnego, ale coraz częściej występuje także w Europie Środkowej.
- Acanthocheilonema reconditum – mniej patogenny gatunek nicienia, bytujący w tkance podskórnej psów. Choć zwykle nie powoduje poważnych objawów, jego obecność może prowadzić do mylnej diagnozy z dirofilariozą.
Wszystkie te gatunki mają zbliżony mechanizm przenoszenia – do zakażenia dochodzi po ukąszeniu przez owady krwiopijne, co sprawia, że profilaktyka przeciw komarom ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu infekcjom.
Jak zabezpieczyć pupila przed zarażeniem nicieniem skórnym?
Ze względu na praktycznie bezobjawowy przebieg inwazji, łatwość zarażenia oraz powszechność występowania komarów szczególnie ważna jest odpowiednia profilaktyka i zwalczanie Dirofilarii repens.
Nicień podskórny występuje w wielu regionach Europy, ale nie jest to wyłącznie problem krajów o ciepłym klimacie. Potwierdzono przypadki inwazji u zwierząt, które nigdy nie opuszczały Polski!
Ograniczymy ryzyko zarażenia, pamiętając o stosowaniu profilaktycznych odrobaczeń, szczególnie ważnych w przypadku zwierząt podróżujących za granicę oraz mieszkających na terenach, gdzie potwierdzono występowanie nicienia podskórnego. Dodatkowo warto pomyśleć o repelentach odstraszających komary, będące żywicielami pośrednimi pasożytniczych nicieni. Produktem dla psów, odstraszającym komary jest Advantix.
Czytaj także: Czy nicienie sercowe zagrażają również kotom?
